Co na zatwardzenie u dziecka?

Zatwardzenie u dziecka to problem, z którym prędzej czy później zetkną się wszyscy rodzice. Zaparcia występujące epizodycznie nie są groźne, ale warto wiedzieć, jak ulżyć maluchowi w trudnych chwilach. Szczególnie, że gdy zatwardzenie stanie się przewlekłe, może mieć bardzo negatywne skutki dla zdrowia dziecka.

Bezdzietni często żartują, że rodziców małego dziecka można poznać po tym, że toczą częste dyskusje o kupie… W rzeczywistości nie jest to wcale powód do śmiechu, bo istotnie wygląd stolca i częstotliwość wypróżnień to ważne sygnały świadczący o stanie zdrowia dziecka. Dlatego ważne jest, żeby zwracać uwagę czy dziecko wypróżnia się regularnie i nie ma zatwardzenia.

Zatwardzenie u dziecka: jak je rozpoznać?

Objawy zatwardzenia są różne w zależności od wieku dziecka. Należy pamiętać, że niemowlęta mają zupełnie inny rytm wypróżnień niż starsze dzieci i dużo szerszy zakres normy w tej kwestii. Innym słowy – zdrowe niemowlę może oddawać stolec kilka razy dziennie, a może wypróżniać się raz na kilka dni – dotyczy to dzieci po ukończeniu szóstego tygodnia życia. W okresie noworodkowym wypróżnienia są dużo częstsze, bo w mleku znajduje się siara, która działa przeczyszczająco. Dlatego noworodki karmione mlekiem matki mogą wypróżniać się nawet po każdym karmieniu! Po szóstym tygodniu życia, gdy siary w mleku już nie ma, zwykle wypróżnienia stają się nieco rzadsze. Nadal jednak zarówno oddawanie stolca raz na kilka dni, jak i kilak razy dziennie jest normalne. Kiedy więc mówimy o zaparciach? Gdy niemowlę wypróżnia się rzadziej niż dwa razy w tygodniu, a stolec jest twardy, suchy, może być grudkowaty – przy czym kluczowy jest ten drugi element. Co ważne, wyraźny wysiłek towarzyszący wypróżnianiu w przypadku niemowląt nie musi świadczyć o zaparciach, podobnie jak oddawanie gazów.

U dzieci powyżej roku o zaparciach mówimy, gdy dziecko wypróżnia się rzadziej niż co dwa dni, a procesowi temu towarzyszą trudności i dolegliwości bólowe. Stolce są twarde i zbite. 

Zatwardzenie u dzieci: jakie są jego przyczyny?

Zatwardzenie u dzieci może mieć charakter organiczny lub czynnościowy. W pierwszym przypadku mamy do czynienia z problemami z budową anatomiczną układu pokarmowego, może występować choroba Hirschprunga – szacuje się jednak, że tylko 5% zaparć u dzieci ma charakter organiczny. W ogromnej większości mamy więc do czynienia z zaparciami czynnościowymi, powodowanymi przez nieprawidłową pracę układu trawiennego i utrudnione przesuwanie stolca w kierunku odbytnicy. Zaparcia często mają charakter psychosomatyczny, mogą nasilać się pod wpływem stresu. W przypadku dzieci szczególnym typem są zaparcia nawykowe. Mechanizm ich powstawania jest następujący: pojawiają się trudności z oddaniem stolca, na przykład w wyniku trudności z trawieniem, wypróżnienie jest bolesne. Dziecko, w obawie przed bóle, próbuje uniknąć kolejnego wypróżnienia i wstrzymuje je. To powoduje, że gdy dojdzie do oddania stolca, jest to bolesne, co pogłębia problem. Przyczyną zaparć nawykowych może być też przedwczesny i źle przeprowadzony trening czystości, a w szczególności wywieranie presji, by dziecko siadało na nocniku, krzyki, kary za „wpadkę” czy zawstydzanie dziecka, gdy zabrudzi bieliznę. Zaparcia nawykowe często wymagają leczenia wspomaganego przez terapię prowadzoną przez psychologa.

Należy też pamiętać, że przyczyną zaparć może być nieprawidłowa dieta. Wiadomo, że zaparcia bardzo rzadko występują u dzieci karmionych piersią. W przypadku niemowląt karmionych mlekiem modyfikowanym zdarzają się częściej – pomocna może być zmiana mieszanki na taką, która organizm dziecka lepiej trawi. U starszych dzieci zaparcia mogą być powodowane dieta ubogą w błonnik, za to bogatą w cukier i wysoko przetworzone produkty.

Zatwardzenie u dziecka: domowe sposoby

Jak pomóc maluchowi cierpiącemu na zaparcia? W przypadku niemowlęcia poniżej szóstego miesiąca życia mamy niewielki wybór domowych metod na zaparcia: na pewno pomoże częstsze przystawianie do piersi, jeśli dziecko karmione jest naturalnie. W przypadku dziecka karmionego mlekiem modyfikowanym konieczna może być, opisywana już wyżej, zmiana preparatu na inny. Ulgę dziecku przyniosą też ciepłe okłady i delikatny masaż brzuszka. W przypadku trudności z wypróżnianiem może pomóc też naprzemienne delikatne uginanie nóżek dziecka, tak jak przy popularnym ćwiczeniu „rowerek”.

W przypadku dziecka mającego już co najmniej sześć miesięcy, a więc na etapie rozszerzania diety, przede wszystkim podajemy dużo wody. Odpowiednie nawodnienie organizmu sprzyja rozluźnieniu stolca – gdy jest suchy, jego wydalenie jest trudniej, a wypróżnienie może powodować ból. Dotyczy to też dzieci starszych – podawanie dużych ilości wody (uwaga – podajemy często, ale małe ilości) to najlepszy naturalny sposób na uporanie się z zatwardzeniem. 

Jakie są jeszcze domowe sposoby na zatwardzenie? Warto sięgnąć po produkty, które usprawniają procesy trawienia oraz ułatwiają wypróżnienie. Co do nich zaliczamy? Przede wszystkim suszone owoce takie jak śliwki, figi czy rodzynki. Możemy podawać je dziecku w całości lub zblendowane na mus, co sprawdza się szczególnie u młodszych dzieci. Skuteczny jest też kompot ugotowany z tych owoców. W walce z zatwardzeniem pomogą też produkty z wysoką zawartością błonnika, przede wszystkim razowe pieczywo czy makaron. Należy natomiast unikać produktów mających działanie zatwardzające, bo pomogą pogłębić problem; dotyczy to przede wszystkim słodyczy, szczególnie czekolady. Ważne, by ni stosować metody zalecanej niekiedy przez przedstawicieli starszego pokolenia, czyli próby wywołania wypróżnienia przez wsunięcie do odbytu np. termometru. Także czopki glicerynowe stosujemy jedynie wedle zaleceń lekarza. Dlaczego to ważne? Mechaniczne manipulacje mogą wywołać wypróżnienie, jednak może dojść do sytuacji, gdy przerodzi się to w nawyk i dziecko nie będzie umaiło wypróżniać się samodzielnie.