TInformacje na tej stronie są przeznaczone dla profesjonalistów posiadających wiedzę medyczną. Potwierdzam, że jestem uprawniony do zapoznania się z materiałami o charakterze naukowym zgodnie z przepisami prawa obowiązującymi w RP
Unfortunately, as you are not a health care professional we cannot provide you this information.
Zatwardzenie to dolegliwość bardzo nieprzyjemna do dzieci. I choć epizodycznie pojawiające się zaparcia nie muszą oznaczać kłopotów zdrowotnych, mogą łatwo przerodzić się w poważny problem. Jak pomóc dziecku z zatwardzeniem? Jakie są skuteczne domowe sposoby na tę dolegliwość?
Czym jest zatwardzenie? To problem z wypróżnieniem, który może mieć charakter epizodyczny lub nawracający i przewlekły. W przypadku dzieci powyżej roku życia o zaparciach mówimy, gdy do wypróżnienia dochodzi rzadziej niż dwa razy w tygodniu, a wypróżnianiu towarzyszy ból. Dodatkowo kał jest zbity, często w dużej objętości, zdarza się, że masy kałowe zalegają w odbytnicy. Częstym objawem zatwardzenia są też ślady kału na bieliźnie dziecka, choć maluch już dawno pożegnał się z pieluchami i kontroluje swoją fizjologię. U niemowląt zatwardzenie jest trudniejsze do zdiagnozowania, bo norma rytmu wypróżnień jest dużo szersza. O zaparciach u niemowląt mówimy, więc gdy kał jest suchy i zbity, a dziecko odczuwa ból przy wypróżnianiu. Jeśli te objawy nie występują, a dziecko wypróżnia się co kilka dni,to znaczy, że taki jest jego indywidualny rytm i nie ma powodu do obaw.
Zatwardzenia są problemem dość powszechnym, występują u około 20 procent dzieci. Oczywiście epizody trudności z wypróżnieniem zna niemal każde dziecko, jednak pojedyncze tego typu sytuacje nie są groźne. Zatwardzenie u dziecka może mieć różne przyczyny. Może być efektem alergii czy niewłaściwej diety, a także chorób układu pokarmowego – choć to akurat zdarza się rzadko. Bardzo typowe dla wieku dziecięcego są natomiast tzw. zaparcia nawykowe. Mechanizm ich powstawania jest następujący: dziecko ma trudności z wypróżnieniem się, może to być następstwo np. reakcji niepożądanej na leki, czy alergii, czasami zwykłej niestrawności. Defekacji towarzyszy ból, więc dziecko w obawie przed kolejnymi nieprzyjemnymi doświadczeniami wstrzymuje kolejne wypróżnienia, co tylko pogłębia trudności. Zatwardzenie na tle nawykowym może być też skutkiem niewłaściwego podejścia do fizjologii dziecka, szczególnie podczas treningu czystości: wywieranie presji, wyśmiewanie, karanie za brak efektów mogą spowodować wystąpienie zaparć nawykowych. Ich terapia jest długotrwała i często wymaga wsparcia psychologa.
W przypadku powtarzających się trudności z zatwardzeniem konieczna jest konsultacja z pediatrą, by zbadał dziecko i ustalił przyczyny problemów. Warto jednak wiedzieć, jak pomóc dziecku, ułatwiając mu wypróżnienie, gdy problem ten wystąpi.
Najprostszą i najważniejszą metodą do zastosowania przy zatwardzeniu u dzieci jest zwiększenie ilości podawanych płynów. Ułatwia to z jednej strony zmiękczenie mas kałowych, z drugiej zaś pobudza ruch jelit. U dziecka ze skłonnością do zatwardzenia warto wprowadzić nawyk rozpoczynania dnia od wypicia na czczo szklanki ciepłej, przegotowanej wody. To pomoże pobudzić jelita do pracy i będzie ułatwiało wypróżnianie. Także w ciągu dnia dziecko powinno dużo pić – ważne, by wodę podawać regularnie, w niewielkich porcjach, bo w ten sposób nawodnienie jest najskuteczniejsze. U dzieci karmionych piersią warto zwiększyć liczbę przystawień do piersi. To istotne, bo mleko matki zawiera substancje, które sprzyjają łatwemu wypróżnieniu – nieprzypadkowo dzieci karmione piersią bardzo rzadko cierpią na regularne zaparcia.
Ważne jest też odpowiednie zaprojektowanie diety dziecka. Należy z niej wyeliminować wszystkie produkty, które mają działanie zatwardzające. To przede wszystkim produkty ubogie w błonnik i wysoko przetworzone, a więc białe pieczywo i makaron, ryż, ale też czekolada i cukier – nadmiar słodyczy może być przyczyną zatwardzenia! Dziecko powinno natomiast jeść jak najwięcej produktów bogatych w błonnik: pełnoziarniste pieczywo, kasze, otręby. Bardzo skuteczne w łagodzeniu zaparć są też śliwki – najlepiej skorzystać z suszonych, można je jeść w postaci całych owoców, ugotować z nich kompot lub zmiksować na gładko. Rodzynki i figi też działają przeczyszczająco, więc są wskazane przy zatwardzeniu. Warto też sięgać po surowe warzywa. W diecie dziecka cierpiącego na zaparcia nie może też zabraknąć produktów takich jak jogurt – jest on naturalnym probiotykiem, a żywe szczepy bakterii, które znajdziemy w jogurcie, znakomicie wpływają na prace układu trawiennego, w tym na perystaltykę jelit, mającą ogromny wpływ na bezproblemowe wypróżnienia.
Poza produktami spożywczymi o działaniu przeczyszczającym, na zatwardzenie pomogą też napary ziołowe. Korzystne działanie ma na przykład melisa, mięta czy lawenda, a także owoce dzikiej róży. Maluchowi borykającemu się z bolesnymi wypróżnieniami mogą też przynieść ulgę ciepłe kąpiele i termofor kładziony na brzuchu.
Bardzo ważne jest, by zadbać o okolice odbytu dziecka – wydalanie suchego i zbitego kału jest nie tylko trudne i bolesne, ale może też prowadzić do mikro uszkodzeń, które będą potęgowały ból. Dlatego bardzo ważne jest, żeby po każdym wypróżnieniu lub jego próbie umyć okolice odbytu ciepłą wodą i użyć kremu o działaniu natłuszczającym i łagodzącym, dobrze sprawdzą się tu preparaty dla niemowląt stosowane podczas przewijania.
Aby rozwiązać problem z zatwardzeniem u dziecka, lekarze najczęściej zalecają preparaty, których substancją czynną jest laktuloza. Jest to syntetyczny dwucukier, który ma działanie osmotyczne, dzięki czemu zwiększa ilość wody w jelicie grubym. Dzięki temu dochodzi do rozrzedzenia mas kałowych, co ułatwia ich wydalenie. Laktuloza poprawia też perystaltykę jelit, co także sprzyja bezproblemowej defekacji. Preparaty z laktulozą można podawać doraźnie, stosuje się je także w leczeniu przewlekłych zaparć. Zawsze należy tego rodzaju preparaty podawać po konsultacji z pediatrą i ściśle według jego zaleceń.
W przypadku długotrwałych zaparć i zalegania dużej ilości mas kałowych w odbytnicy pediatra może dodatkowo zalecić rozpoczęcie leczenia od czopków, które pomogą w usunięciu zalegającego kału. Dopiero na kolejnym etapie leczenia podaje się preparaty z laktulozą, by zminimalizować ryzyko wystąpienia kolejnego zatwardzenia i pobudzić układ pokarmowy do właściwej pracy.
