TInformacje na tej stronie są przeznaczone dla profesjonalistów posiadających wiedzę medyczną. Potwierdzam, że jestem uprawniony do zapoznania się z materiałami o charakterze naukowym zgodnie z przepisami prawa obowiązującymi w RP
Unfortunately, as you are not a health care professional we cannot provide you this information.
Zaparcia u dzieci są częstą dolegliwością, która w wielu przypadkach nie stanowi poważniejszego problemu. Problem pojawia się natomiast, gdy mamy do czynienia z ich szczególną odmianą, jaką są zaparcia nawykowe. Czym są zaparcia nawykowe, jaka jest ich przyczyna i jak sobie z nimi radzić?
O zaparciach nawykowych mówimy, gdy pojawia się problem z wypróżnieniem, który jednak nie jest powodowany zmianami chorobowymi w obrębie układu pokarmowego ani problemami anatomicznymi.
Zaparcie nawykowe często wiąże się ze świadomym unikaniem oddawania stolca, zdarza się też, że blokada psychiczna związana z tą czynnością nie jest przez chorego uświadomiona. Z zaparciami nawykowymi najczęściej mamy do czynienia u dzieci, wśród dorosłych z problemem tym częściej zmagają się kobiety.
Jakie są przyczyny zaparć nawykowych u dzieci? Trudno wskazać jedną przyczynę. Wiadomo, że pojawieniu się tego problemu sprzyjają osłabione ruchy perystaltyczne jelit a także wzmożona spastyczność jelit. Na zaparcia nawykowe bardziej narażone są dzieci z nadwagą lub otyłością, mało aktywne fizycznie, a także – co wiąże się z brakiem ruchu – ze słabymi mięśniami brzucha. Problem może też wywołać noszenie zbyt ciasnych ubrań, które uciskają brzuch. Zaparciom nawykowym sprzyja też nieodpowiednia dieta, w której brakuje błonnika.
W przypadku dzieci przyczyny najczęściej wiążą się ze sferą emocjonalną i psychiczną. Dziecko może reagować zaparciami nawykowymi na bodźce wywołujące stres, na przykład problemy z rodzinie, rozstanie rodziców, pojawienie się rodzeństwa, ale też takie zmiany jak pójście do przedszkola czy szkoły. Często zaparcia nawykowe u dzieci są też efektem lęku przed wypróżnianiem, który może wystąpić przy źle przeprowadzonym treningu czystości. Jeśli rodzice chcą odpieluchować dziecko, które nie jest na to gotowe, wywierają presję, zmuszają do długotrwałego przesiadywania na nocniku, krzyczą, gdy dziecku zdarzy się „wpadka”, to dziecko może zareagować właśnie zaparciami nawykowymi.
Zdarza się też, że zaparcia nawykowe pojawiają się po chorobie, której towarzyszyła biegunka – dziecku wypróżnianie zaczyna kojarzyć się z bólem i pieczeniem odbytu i boi się tych odczuć, dlatego wstrzymuje stolec. Podobny problem może wystąpić, gdy mamy do czynienia z zakażeniem okolic odbytu bakteriami czy grzybami. Zdarza się też, że dochodzi do uszkodzenia śluzówki odbytu przy oddawaniu zbyt dużego stolca – wówczas ból także może wywołać u dziecka strach przed kolejnym takim doznaniem.
Przede wszystkim należy wykluczyć inne przyczyny problemów z wypróżnieniem. Dlatego niezbędne jest wykonanie badań, by upewnić się, że trudności z oddawaniem stolca nie są efektem choroby układu pokarmowego. Bardzo ważne jest też, by szczerze rozmawiać z pediatrą – nawet jeśli popełniliśmy błąd i np. nakrzyczeliśmy na malucha, gdy zrobił kupę obok nocnika, warto o tym powiedzieć, bo dla lekarza to ważna wskazówka.
Następnie, gdy mamy już pewność, że dziecko cierpi na zaparcia nawykowe, możemy rozpocząć terapię. Bardzo ważna jest dieta bogata w produkty, które ułatwiają pracę układu pokarmowego i wypróżnienie. Dziecko powinno pić dużo wody, można podawać także napar z rumianku czy melisy. Do tego suszone śliwki, daktyle i rodzynki w różnej postaci, bo produkt te poprawiają perystaltykę jelit. Warto też podawać pełnoziarniste pieczywo i surowe warzywa jako cenne źródła błonnika.
Zwykle lekarz zaleca podawanie preparatów, które rozmiękczają stolec – długotrwałe wstrzymywanie wypróżnienia sprawia, że stolec jest twardy i zbity, co dodatkowo utrudnia jego wydalenie i może być przyczyną bólu. Najczęściej stosuje się takie preparaty, jak Duphalac czy Forlax.
Jeśli blokada ma silne tło psychiczne może zdarzyć się niestety, że środki przeczyszczające i domowe sposoby na zaparcia nie zadziałają.
Jeśli mamy do czynienia z taką sytuacją i podejrzewamy, że blokada wypróżnień wiąże się z kwestiami emocjonalnymi, warto zasięgnąć porady psychologa. Możemy poprosić o skierowanie pediatrę lub skorzystać z porady w prywatnym gabinecie. Psycholog postara się dociec, co jest źródłem problemów dziecka. Może w związku z wypróżnianiem odczuwa obrzydzenie? Są też dzieci, które wstydzą się tej czynności. Inne odczuwają strach. W zależności od podłoża, terapia będzie wyglądała inaczej. Poza rozmowami w gabinecie psycholog zaleci też rodzicom, jak postępować z dzieckiem w domu.
Do popularnych metod terapii zaparć nawykowych należy między innymi oswajanie tematyki wypróżnień. Na rynku jest mnóstwo bardzo ciekawych książeczek, dzięki którym kupa przestaje być tematem tabu – dotyczą one odchodów u zwierząt, w zabawny sposób poruszają też kwestię korzystania z toalety przez ludzi. Często psycholog zaleca też, by generalnie oswajać kwestie cielesne – dla dzieci ciało człowieka jest fascynującym tematem, a to okazja, by dowiedzieć się np. czym jest kupa, jak przebiega trawienie i wypróżnianie. To, co znane, przestaje być tak straszne.
Może się też okazać, że najlepszą metodą terapii zaparć nawykowych będzie trening self-reg, czyli samoregulacji, który pomaga w świadomym rozpoznawaniu emocji i radzeniu sobie z nimi. To metoda działająca u dzieci, u których zaparcia nawykowe mają podłoże związane ze stresem i trudnościami natury emocjonalnej.
Uwaga: coraz częściej zaleca się unikanie popularnej niegdyś metody „nagroda za kupę”. Celem terapii zaparć nawykowych jest nauczenie dziecka samodzielnego rozpoznawania potrzeby wypróżnienia i realizowania jej, a nie odpowiadanie na motywację zewnętrzną. Wypróżnienia nie powinno więc stać się kwestią kar czy nagród, tylko naturalnym elementem życia.
