Kolka jelitowa u dzieci - wszystko co musisz wiedzieć

Kolka jelitowa to bardzo bolesna dolegliwość, której przyczyną jest gwałtowny i bardzo silny skurcz mięśni gładkich jelita. Bardzo często występuje u dzieci, szczególnie w pierwszym okresie życia malucha.

Nieprzypadkowo została określona mianem "100 dni płaczu" – kolka jelitowa u małych dzieci występuje zwykle właśnie w ciągu pierwszych trzech miesięcy życia, z czasem samoczynnie ustępuje.

Według definicji używanej w podręcznikach medycyny, kolka niemowlęca jest jednym z czynnościowych zaburzeń układu pokarmowego występujących najczęściej w pierwszym półroczu życia. To dolegliwość ze strony układu trawiennego polegająca na pojawianiu się nagłych, bolesnych skurczów jelit. Warto pamiętać, że kolka niemowlęca nie jest chorobą i nie zagraża życiu maleństwa.

Statystyki pokazują, że kolki dotykają około 25-40% niemowlaków, a ich największe nasilenie przypada na okres między trzecim tygodniem a trzecim miesiącem życia. Kolki występują zarówno u niemowląt karmionych piersią, jak i u maluchów pijących mleko modyfikowane.

Jak rozpoznać kolkę?

Zachowanie cierpiącego na kolkę niemowlęcia jest bardzo charakterystyczne:

• Gwałtowny, trudny do ukojenia płacz
• Dziecko pręży się i często odmawia jedzenia
• Noszenie i tulenie nie przynoszą rezultatów
• Spinanie brzucha, wyraźne wzdęcia
• Dziecko kopie nóżkami, wygina się, kurczowo zaciska ręce
• Twarz jest mocno zaczerwieniona, widać na niej napięcie

Atak kolki jelitowej zwykle pojawia się w godzinach popołudniowych lub wieczornych i może trwać nawet kilka godzin.

Najpopularniejszym kryterium diagnozowania kolki niemowlęcej jest stworzona w 1954 roku "reguła trzech". O kolce można mówić wtedy, gdy zdrowe dziecko płacze przez minimum 3 godziny na dobę, co najmniej 3 razy w tygodniu przez okres minimum 3 tygodni. Przy rozpoznawaniu kolki lekarz musi wykluczyć inne powody płaczu, m.in. zapalenie ucha środkowego, infekcje układu moczowego, zaparcia czy zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

Przyczyny kolki jelitowej u niemowląt

Nie udało się dotychczas ustalić jednej przyczyny kolki jelitowej i jej powszechności u najmłodszych dzieci. Wśród najczęściej wymienianych przyczyn są:

1. Niedojrzałość układu pokarmowego - jedna z hipotez mówi, że kolka jest objawem braku dojrzałości układu pokarmowego oraz innych układów wewnętrznych noworodka i wczesnego niemowlęcia. Organizm dziecka potrzebuje czasu, żeby zacząć radzić sobie z trawieniem cukru mlecznego, czyli laktozy, a problemy w tym zakresie wywołują nadmiar gazów, powodujący ból i wzdęcia.
2. Nieprawidłowe karmienie - podczas którego dziecko łyka za dużo powietrza. Może do tego dojść zarówno podczas karmienia piersią jak i przy podawaniu butelki.
3. Stan psychiczny dziecka - kolka nasila się, gdy dziecko jest zestresowane. Stresorem dla noworodka może być bardzo wiele elementów: nadmiar bodźców w otoczeniu, hałas, odwiedziny dużej liczby gości.
4. Emocje rodziców - dzieci bardzo dobrze odbierają emocje rodziców – jeśli ci są podenerwowani, zirytowani i sfrustrowani, ryzyko wystąpienia kolki rośnie.
5. Palenie papierosów - kolki częściej występują u dzieci, których matki palą papierosy lub paliły je w czasie ciąży.
6. Zaburzenia flory jelitowej - mikroflora bakteryjna zaczyna się kształtować wraz z przyjściem małego człowieka na świat. Niedobór bakterii probiotycznych w istotny sposób zaburza funkcjonowanie organizmu niemowlaka.
7. Alergie i nietolerancje pokarmowe - u niektórych dzieci karmionych piersią skurcze jelit mogą pojawiać się w reakcji na białko mleka krowiego spożywanego przez matkę lub nietolerancję laktozy.

Ile trwa kolka jelitowa u niemowląt?

Zwykle kolka jelitowa ustępuje samoistnie u dzieci po ukończeniu trzeciego miesiąca życia, choć niektóre źródła podają, że dolegliwości mogą utrzymywać się nawet do szóstego miesiąca. Gdy układ pokarmowy dojrzewa, trudne objawy znikają, a przynajmniej epizody kolki są zdecydowanie rzadsze.

Pojedynczy epizod gwałtownego płaczu nie jest jeszcze uważany za kolkę niemowlęcą. Lekarze z USA zaproponowali prostą zasadę 3*3, która ułatwia zdiagnozowanie kolki jelitowej u dzieci. W myśl tej zasady o kolce mówimy, gdy objawy trwają co najmniej trzy godziny i występują co najmniej trzy razy w tygodniu oraz utrzymują się przez trzy kolejne tygodnie.

Jak radzić sobie z kolką jelitową u dzieci?

Kolka jelitowa u małych dzieci nie jest uważana za chorobę. Nie da się jej wyleczyć ani znacząco zminimalizować objawów. Warto jednak poznać kilka sposobów, które pomogą w wyciszeniu dziecka i przyniosą mu ulgę:

1. Zapewnij spokojne otoczenie - dziecko ze skłonnością do kolki jelitowej potrzebuje dużo spokoju. Powinno przebywać w pomieszczeniach cichych, dobrze wywietrzonych, z przytłumionym światłem.
2. Noś i kołysz dziecko - podczas ataku kolki jelitowej bardzo wiele dzieci potrzebuje noszenia i kołysania. Warto zainwestować w specjalną chustę do noszenia niemowląt.
3. Masuj brzuszek - delikatny masaż brzuszka wykonywany okrężnymi ruchami zgodnie ze wskazówkami zegara może przynieść ulgę.
4. Ogrzewaj brzuszek - pomóc może ogrzewanie brzuszka termoforem lub rozgrzaną pieluchą tetrową.
5. Uginaj nóżki - naprzemiennie, bardzo delikatnie uginaj nóżki malucha – pomoże to w pozbyciu się nadmiaru gazów.
6. Stosuj probiotyki - w złagodzeniu kolki jelitowej może pomóc podawanie probiotyków. Preparaty przeznaczone dla dzieci od pierwszego dnia życia są bezpieczne dla noworodków i niemowląt. Najnowsze badania pokazują, że najskuteczniejszym sposobem niwelowania objawów ze strony układu pokarmowego u dzieci jest stosowanie probiotyków Lactobacillus Reuteri.
7. Zadbaj o właściwą technikę karmienia - aby można było zmniejszyć ilość połykanego z pokarmem powietrza, dziecko musi mocno przyssać się do piersi lub butelki.
8. Używaj butelek antykolkowych - jeśli karmisz mlekiem modyfikowanym, warto zaopatrzyć się w specjalne smoczki i butelki antykolkowe.
9. Odbiło się niemowlakowi? - po karmieniu noś dziecko w pozycji pionowej aż do chwili, gdy mu się odbije (tuż po jedzeniu nie kładziemy niemowlęcia na brzuszku!).
10. Kąpiel - objawy kolki można złagodzić ciepłą kąpielą.

Jak zapobiegać kolce u noworodka?

Choć kolka niemowlęca przytrafia się przeszło 40% dzieci w pierwszych miesiącach życia, warto podjąć działania profilaktyczne mające na celu zredukowanie prawdopodobieństwa jej wystąpienia oraz złagodzenie symptomów:

1. Zadbaj o stały rytm dnia - drzemki, karmienie i spacery o stałych porach.
2. Śpiewaj uspokajające kołysanki - śpiewanie maluszkowi uspokajających piosenek i kołysanek przed snem.
3. Ogranicz bodźce - zwłaszcza w porze wieczornej.
4. Przestrzegaj odpowiedniej diety (dla matki karmiącej):
   • Ogranicz produkty wzdymające (kalafior, kapusta)
   • Ogranicz produkty ciężkostrawne i wysoko przetworzone
   • Zmniejsz ilość spożywanego nabiału
   • Zastąp produkty smażone gotowanymi, duszonymi lub pieczonymi
   • Jedź o stałych porach i unikaj przejadania się
   • Włącz do diety pieczywo razowe, kasze, chude mięso, wodę niegazowaną, rumianek, słabą herbatę, zioła (koperek, tymianek, bazylia, natka pietruszki), jabłka, gruszki, marchewki, buraki, cukinię, seler i dynię
5. Zapewnij dziecku poczucie bliskości i bezpieczeństwa
6. Dbaj o własną kondycję psychiczną i odpoczynek - rodzice mogą zajmować się dzieckiem na zmianę, by w tym czasie drugie miało okazję odprężyć się i zrelaksować.

Pamiętaj! Najważniejsza zasada, o której powinni pamiętać rodzice niemowlęcia z kolką, to nie wpadać w panikę. Emocje zestresowanych opiekunów udzielają się maleństwu, co może prowadzić do błędnego koła: gdy dziecko ma kolkę jelitową, rodzice czują się bezradni, rośnie w nich napięcie, na co maluch reaguje stresem, co nasila objawy kolki.