Informacje zawarte w tej części witryny internetowej są przeznaczone wyłącznie dla pracowników służby zdrowia. Niniejszym potwierdzam, że jestem profesjonalistą.
Niestety, ponieważ nie jesteś pracownikiem służby zdrowia, nie możemy udzielić Ci tych informacji.
W przewodzie pokarmowym człowieka żyją miliardy bakterii. Wśród nich znajdują się zarówno te o działaniu dobroczynnym, jak i te potencjalnie szkodliwe.
Kolonizacja układu trawiennego rozpoczyna się już w momencie narodzin. Powszechnie występującym gatunkiem bakterii jest Helicobacter pylori, mogący atakować i osłabiać błonę śluzową żołądka i dwunastnicy.
Szacuje się, że nosicielami H. pylori jest około 60-80% osób dorosłych. W Polsce może to dotyczyć około 80% dorosłych i 30% osób poniżej 18. roku życia. Do zakażenia najczęściej dochodzi we wczesnym dzieciństwie, a infekcja może utrzymywać się przez całe życie. Jak rozpoznaje się infekcję H. pylori? Jakie badania pozwalają wykryć obecność patogenu w organizmie? Dowiesz się tego z naszego artykułu.
Helicobacter pylori jest bakterią opisaną stosunkowo niedawno. Po raz pierwszy wyizolowali ją w roku 1983 (dokładniej w 1982) dwaj australijscy naukowcy, Barry Marshall i Robin Warren z uniwersytetu w Perth, którzy za swoje osiągnięcia w dziedzinie medycyny zostali uhonorowani Nagrodą Nobla w 2005 roku. Badacze udowodnili, że gatunek H. pylori jest odpowiedzialny za pojawianie się przewlekłych stanów zapalnych żołądka oraz wrzodów żołądka i dwunastnicy. Dzięki temu odkryciu w niedługim czasie udało się opracować skuteczne metody leczenia infekcji Helicobacter pylori za pomocą powszechnie dostępnych antybiotyków.
Bakterie z gatunku Helicobacter pylori to Gram-ujemne pałeczki o spiralnym (helikalnym) kształcie. Po wniknięciu do organizmu człowieka osiedlają się na powierzchni nabłonka w żołądku, najczęściej kolonizując błonę śluzową przedodźwiernikowej części żołądka oraz powierzchnię błony śluzowej dwunastnicy. Wykazano również, że bakteria może atakować inne tkanki, między innymi oczy lub wątrobę.
Pałeczki H. pylori posiadają 4-6 witek, dzięki czemu z łatwością poruszają się w warstwie śluzu. Mikroorganizm potrafi przetrwać w kwaśnym środowisku przewodu pokarmowego. W środowisku zewnętrznym patogen ma nikłe szanse na przetrwanie, za to w kwaśnym środowisku przewodu trawiennego radzi sobie doskonale. Choć dotychczas przyjmowano, że kwas żołądkowy jest wybitnie nieprzyjazny mikroorganizmom, wykazano, że w przypadku H. pylori jest inaczej, a niskie pH jest wręcz niezbędne do rozwoju tej bakterii.
W dużej mierze zdolność przetrwania bakterii jest związana z wysoką aktywnością ureazy, enzymu rozkładającego mocznik z soku żołądkowego na amoniak i dwutlenek węgla. Zakażenie Helicobacter pylori jest jedną z przyczyn rozwoju groźnych chorób przewodu pokarmowego, przede wszystkim owrzodzeń żołądka i dwunastnicy, raka żołądka oraz chłoniaka typu MALT.
Należy jednak pamiętać, że nie u każdego nosiciela rozwiną się choroby. Badania pokazują, że wymienione schorzenia pojawiają się jedynie u co dziesiątego zainfekowanego. Sama obecność Helicobacter pylori nie może być więc uznawana za bezpośrednią przyczynę wrzodów żołądka i dwunastnicy.
U niewielkiej ilości pacjentów infekcja H. pylori może stać się również przyczyną schorzeń spoza układu trawiennego, m.in. chorób płuc, astmy, udaru mózgu, choroby Parkinsona czy autoimmunologicznego zaburzenia tarczycy. Na szczęście taki problem dotyczy jedynie znikomej liczby osób zainfekowanych.
Do zakażenia H. pylori dochodzi zazwyczaj w młodszym wieku. Takie infekcje są bardzo powszechne: szacuje się, że mogą dotyczyć ponad połowy ludności na całym świecie. Największe ryzyko zarażenia występuje w krajach o niskim statusie socjoekonomicznym, przede wszystkim w grupach państw rozwijających się. Odsetek zakażonych zwiększa się wraz z wiekiem, co jest wynikiem gorszych warunków życia w okresie dzieciństwa w minionych latach. Istotnym czynnikiem ryzyka bywa niedożywienie organizmu oraz silne niedobory witamin.
Do transmisji patogenu może dojść przez wodę, ślinę lub kał, w których są obecne pałeczki H. pylori lub ich formy spoczynkowe (przetrwalniki). Drogi zakażenia nie są do końca poznane, jednak uważa się, że bakteria przenosi się podczas bezpośredniego kontaktu z nosicielem.
Transmisja Helicobacter pylori odbywa się drogą oralno-oralną lub oralno-fekalną, udokumentowane są również przypadki migracji na linii gastro-oralnej i oralno-analnej. W przypadku dzieci do zakażenia dochodzi najczęściej w obrębie najbliższej rodziny (zwykle na drodze matka-dziecko). Większość infekcji następuje przed osiągnięciem 10. roku życia.
U dorosłych przekazanie drobnoustroju może odbyć się np. przez picie z tych samych butelek, używanie jednego kompletu sztućców oraz przez brak higieny podczas posiłku (np. jedzenie brudnymi rękami). Wbrew powszechnej opinii, pałeczkami H. pylori nie można zarazić się przez pocałunek – kontakt z małą ilością śliny nie powoduje transmisji patogenu.
Struktury przetrwalnikowe patogenu mogą ponadto przebywać w wodzie. W większości przypadków zakażenie Helicobacter pylori nie daje żadnych objawów. U około 20% zainfekowanych mogą pojawiać się dolegliwości przypominające symptomy zatrucia pokarmowego: bóle brzucha, nudności, wymioty, brak apetytu, zgaga, odbijanie, wzdęcia, utrata wagi, niestrawność i ogólne złe samopoczucie.
Początkowo obecność bakterii może nie dawać żadnych objawów. Symptomy typowe dla zapalenia żołądka występują jedynie sporadycznie. Choć infekcja H. pylori może utrzymywać się przez całe życie, wielu nosicieli nie odczuwa żadnych dolegliwości. U niektórych osób może także dojść do samoistnego ustąpienia zakażenia.
Ponieważ zakażenie Helicobacter pylori w większości przypadków nie daje specyficznych objawów, w celu potwierdzenia obecności patogenu wykonuje się specjalne badania diagnostyczne. Pozwalają one nie tylko stwierdzić występowanie drobnoustroju w organizmie, lecz także oszacować ryzyko zachorowania na wymienione wcześniej schorzenia.
Testy na infekcję H. pylori mogą być wykonane metodą inwazyjną lub nieinwazyjną. Testy na obecność Helicobacter pylori u osób dorosłych najczęściej wykonuje się w przypadku podejrzenia aktywnej choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy.
Badanie inwazyjne polega na pobraniu wycinka błony śluzowej żołądka w trakcie gastroskopii. Pobrany materiał biologiczny jest następnie przekazywany do laboratorium w celu wykonania badania histopatologicznego. Na podstawie obserwacji fragmentu tkanki pod mikroskopem lekarz jest w stanie stwierdzić, czy w organizmie obecne są zmiany chorobowe. Poza oceną materiału w powiększeniu przeprowadza się także test na obecność ureazy.
Ponieważ objawy występujące w przebiegu zakażenia mogą towarzyszyć też wielu innym chorobom, lekarze zazwyczaj zalecają wykonanie gastroskopii. W trakcie zabiegu pobierane są niewielkie wycinki poszczególnych partii przewodu pokarmowego (m.in. błony śluzowej żołądka i dwunastnicy, czasami także przełyku). Lekarz wykonujący gastroskopię otrzymuje pełen obraz wewnętrznej ściany żołądka, dzięki czemu jest w stanie wykryć nawet niewielkie obszary ewentualnych zmian chorobowych.
Jeżeli chodzi o nieinwazyjne metody diagnozowania infekcji Helicobacter pylori, należy tu wspomnieć o badaniach z krwi, z kału oraz o testach oddechowych.
Podstawowym badaniem na potwierdzenie infekcji Helicobacter pylori jest diagnostyka serologiczna. Polega ona na stwierdzeniu obecności lub braku przeciwciał IgG (anty-H.pylori) wytwarzanych przez układ odpornościowy w odpowiedzi na dany czynnik patogenny lub do określenia ich stężenia. Pierwszy rodzaj testy nazywany jest badaniem jakościowym, drugi zaś – ilościowym.
Testy serologiczne na nosicielstwo Helicobacter pylori wykonuje się z krwi. Takie badanie jest zalecane przede wszystkim pacjentom skarżącym się na nawracające bóle w podbrzuszu, nudności, częste wymioty i zgagę. Testy z krwi są wskazane również u osób, które wykazują oporność przy prawidłowym leczeniu wrzodów żołądka i dwunastnicy oraz u chorych z nawracającymi owrzodzeniami.
Należy też zaznaczyć, że testy z krwi pozwalają jedynie stwierdzić kontakt organizmu z bakterią, a nie wskazać aktywny proces zapalny. W niektórych przypadkach wynik badania Helicobacter pylori we krwi może być fałszywie dodatni. Jest to możliwe dlatego, że przeciwciała IgG zanikają w organizmie w bardzo wolnym tempie. Z tego powodu badania serologiczne są zalecane jedynie w przypadku diagnozowania zakażeń pierwotnych, nie zaś u pacjentów w trakcie leczenia takiej infekcji.
Obecność bakterii Helicobacter pylori można wykryć m.in. na podstawie badania z kału. Jego skuteczność jest porównywalna z testem oddechowym. W tym celu należy przeprowadzić badanie z kału lub test oddechowy.
Takie badanie nie wymaga szczególnego przygotowania. Pobrany materiał wielkości orzecha laskowego należy umieścić w czystym, suchym pojemniku i dostarczyć do laboratorium. Na aktywne zakażenie drobnoustrojem wskazuje obecność w kale antygenów H. pylori. Jeśli w badaniu nie wykryto antygenów, oznacza to, że udało się skutecznie zwalczyć szkodliwe mikroby.
Testy z kału są zalecane szczególnie w przypadku pacjentów z chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy, osób długotrwale przyjmujących niesteroidowe leki przeciwzapalne oraz wykazujących objawy stanów zapalnych przewodu pokarmowego. To szybkie i skuteczne badanie przesiewowe, które można wykonać u osób w każdym wieku. Na wyniki nie trzeba długo czekać. Zazwyczaj są do odbioru w ciągu jednego do maksymalnie kilku dni roboczych.